Przejdź do treści

Bielski Syjon

Bielski Syjon to część Górnego Przedmieścia, wydzielona w XVIII wieku na terenie pastwiska miejskiego, na potrzeby bielskich ewangelików. Jego powstanie było następstwem wydanego w październiku 1781 roku przez cesarza Józefa II patentu tolerancyjnego, który kończył ponad stuletni okres ucisku religijnego niekatolickich poddanych. Po raz pierwszy nazwy „Bielski Syjon” użył w 1782 roku pastor Jan Traugott Bartelmus, który wydzielony dla ewangelików obszar porównał do jerozolimskiego Syjonu, jako pierwowzoru miejsca świętego i skupionej wokół niego społeczności wiernych. Dla bielskich ewangelików miejsce to było symbolem przetrwania i odrodzenia. Współcześnie teren ten położony jest między ulicami Orkana i Frycza-Modrzewskiego, a jego centralną część stanowi plac Marcina Lutra. Pierwotną zabudowę ewangelickiej enklawy stanowił dom modlitwy tj. budynek obecnego kościoła pw. Zbawiciela bez wieży oraz dwa budynki szkolne. W części zachodniej budynek tzw. „starej” szkoły, obecnie nieistniejący oraz w części wschodniej gmach nowej szkoły, będący dzisiaj plebanią. W 1832 roku na północ od zabudowań, przy obecnej ulicy Modrzewskiego wytyczono cmentarz. Po zakończeniu w 1848 roku Wiosny Ludów protestanci w monarchii habsburskiej uzyskali pełne równouprawnienie. Nabyte prawa przełożyły się na rozbudowę Bielskiego Syjonu. Dobudowano do kościoła wieżę oraz wzniesiono dwa nowe budynki szkolne. W pierwszym wybudowanym według projektu Emanuela Rosta mieściła się Szkoła Ludowa i Wydziałowa dla chłopców oraz Męskie Seminarium Nauczycielskie, w drugim wzniesionym według projektu Maurycego Thiena siedzibę znalazły Szkoła Ludowa oraz Szkoła Wydziałowa Żeńska. Ponadto w pobliżu kwartału wzniesiono budynki: internatu dla chłopców, uczniów Seminarium Nauczycielskiego, ewangelickiego sierocińca oraz Śląskiego Ewangelickiego Domu Diakonis. W 1900 roku na placu postawiono wykonany z brązu przez Franza Vogla pomnik Marcina Lutra. Kolejne pomniki między zabudowaniami Syjonu postawiono w 1916 roku – pomnik Wdzięczności i Miłości oraz w 1934 roku tzw. Studnię Pastorów dla uczczenia czterech zasłużonych bielskich pastorów. Najmłodszą budowlą Bielskiego Syjonu jest gmach drukarni i wydawnictwa „Augustana” wzniesiony w latach 1987-1991 w miejscu wyburzonej pierwszej tzw. „starej” szkoły.

Bielski Syjon – enklawa bielskich ewangelików, współcześnie obszar miejski pomiędzy ul. Orkana i Frycza-Modrzewskiego z centrum na pl. Marcina Lutra