Mieszczańska kamieniczka przy zbiegu obecnych ulic Orkana i Wzgórze została wybudowana w drugiej połowie XVIII wieku dla kupca i fabrykanta ceraty Jana Bartelmussa. Późnobarokowy budynek o miękkim, opływowym zarysie fasady zwieńczonej trójkątnym szczytem został wzniesiony w sąsiedztwie dolnej bramy i fosy miejskiej. Dolna część fasady była wielokrotnie przebudowywana przez co straciła swój pierwotny charakter.
Plac Chrobrego – w głębi kamieniczka Kałuży. Karta pocztowa: Bielitz – Schloss, Töpferplatz. Autor: b.d. Wydawca: A.B.B. Rok: 1914. Źródło: Biblioteka Narodowa. Domena: publiczna.
W latach 1879-1917 kamieniczka należała do introligatora i wydawcy – Karola Kałuży i stąd jej zwyczajowa nazwa „dom Kałuży”. W latach trzydziestych XX wieku na parterze budynku znajdował się sklep nabiałowy Małopolskiego Związku Mleczarskiego. W 1936 roku obok kamieniczki rozpoczęto prace związane z budową nowego gmachu Komunalnej Kasy Oszczędności w Bielsku. Pierwotnie plan budowy przewidywały wyburzenie kamieniczki, jednak wywołało to wiele kontrowersji. Doszło nawet do interwencji w tej sprawie ówczesnego wojewódzkiego konserwatora zabytków – Tadeusza Dobrowolskiego. Powołana pod przewodnictwem Dobrowolskiego komisja nie wyraziła zgody na wyburzenie budynku. Ostatecznie odstąpiono od tego pomysłu. Obecnie jest to jedyny zachowany budynek w mieście, który obrazuje wygląd osiemnastowiecznych bielskich kamieniczek.
fot. Dawna kamieniczka Kałuży w 2023 r.
Kamieniczka Kałuży – Bielsko-Biała, ul. Orkana 2 / Wzgórze 15