Przejdź do treści

Lipnicki młyn nad Białą

Trudno dzisiaj wyobrazić sobie, że stojąc na moście koło Galerii Handlowej SFERA, po drugiej stronie rzeki Białej rozciągają się jedynie lipnickie pola i łąki. Nie ma jeszcze bezimiennego przysiółka tkaczy i rzemieślników, który dał początek Białej, gdyż powstał dopiero w następnym wieku. Nie ma żadnej zabudowy, a jedyną budowlą którą widać jest lipnicki młyn nad rzeką. Położony niedaleko zakrętu dzisiejszej ulicy Nadbrzeżnej, vis-à-vis parkingu naziemnego galerii handlowej. Wspomnianego na wstępie mostu też nie ma.

W XV wieku kiedy rzeka Biała stanowiła granicę pomiędzy wsią Lipnik a miastem Bielsko, na jej lipnickim brzegu, na wysokości skrzyżowania dzisiejszych ulic Nadbrzeżnej i Komorowickiej wzniesiono pierwszy młyn wodny w Lipniku. Młyn zasilany był zbudowaną wówczas młynówką, płynącą równolegle w niewielkiej odległości od rzeki. Budowla narażona była na częste zalania, gdyż nurt Białej nie był uregulowany. Największe zniszczenia wywołały powodzie w 1507 roku oraz 1534 roku. Odbudowany po zalaniu w 1534 roku posiadał dwa koła napędowe. W 1606 roku przywilej prowadzenia młyna otrzymał od ówczesnego dzierżawcy Lipnika – Mikołaja Komorowskiego, niejaki Bartłomiej Janowski. W 1620 roku podczas konfliktu Komorowskiego z panem na Bielsko – Janem II Sunioghem uszkodzony został jaz na Białej, co pozbawiło młyn wody. Janowski prowadził młyn do 1650 roku, kiedy to sprzedał go wraz z trzema ogrodami swojemu synowi Szymonowi za 1530 groszy. W 1669 roku król Michał Korybut Wiśniowiecki po rezygnacji z przywileju prowadzenia młyna przez kolejnego członka z rodu Janowskich – Abrahama, nadał go Janowi Łukowiczowi. W 1680 roku potężny wylew rzeki Białej zniszczył zabudowania wraz z przyległymi gruntami. Dwieście lat później w miejscu pierwszego lipnickiego młyna Michael Neumann wzniósł młyn parowy, który był największym przedsiębiorstwem tego typu w zachodniej Galicji. Młyn Neumannów funkcjonował do 1946 roku kiedy to uległ spaleniu. Jedna z hipotez głosi, że podpalenie było celowe, aby nie dopuścić do upaństwowienia przedsiębiorstwa.

Młyn lipnicki – lokalizacja nad rzeką Białą w pobliżu skrzyżowania ulic Nadbrzeżnej i Komorowickiej