Przejdź do treści
Strona główna > Studnia Luschki

Studnia Luschki

Studnia Luschki.

Kiedy w drugiej połowie XIX wieku nastąpił dynamiczny rozwój przemysłu w Bielsku i Białej, oba miasta odczuły potrzebę stworzenia sprawnie działającego systemu zaopatrzenia w wodę. W początkowym okresie problem dotyczył głównie dostarczenia wody do rozwijających się zakładów przemysłowych. Liczne fabryki dla celów produkcyjnych czerpały wodę bezpośrednio z rzeki Białej i potoków oraz młynówek. Jednak źródła te nie gwarantowały stabilności produkcji. W trakcie upalnych dni i suszy bardzo często dochodziło do przymusowego wstrzymania produkcji. W 1889 roku Bielsko-Bialskie Towarzystwo Przemysłowe (Bielitz-Bialaer Gewerbeverein) zleciło urodzonemu w słoweńskiej Lublanie i osiadłemu po ukończeniu studiów inżynierskich w Bielsku, profesorowi bielskiej Szkoły Przemysłowej Gustawovi von Luschka oszacowanie ilość wody niezbędnej do zasilenia obu miast. Luschka swoje obliczenia przedstawił bielskiej radzie miejskiej w dniu 20 marca 1890 roku. Przez kolejne trzy lata kwestia wodociągów miejskich dalej sprowadzała się tylko do dyskusji i analiz.

Sami mieszkańcy Bielska i Białej początkowo nie byli zainteresowani budową wodociągu. Żyli bowiem w błędnym przekonaniu, że ilość i jakość wody, którą pobierali z prywatnych i publicznych studni, jest wystarczająca. Dopiero przeprowadzone w 1890 roku analizy chemiczne wody obaliły ten mit, wykazując jej fatalną jakość. W tej sytuacji władze obu miast powołały wspólną komisję ds. zaopatrzenia w wodę.

Studnia Luschki.

Projekt zbiornika odciążającego barona Carla von Schwarza, późniejsza tzw. Studnia Luschki. Źródło: Piotr Dudek red., Wodociągi i kanalizacja w Bielsku-Białej, Aqua S.A., Bielsko-Biała 2015.

W listopadzie 1892 roku Gustav von Luschka, jako referent komisji omówił na posiedzeniu rady miejskiej Bielska projekty zasilania w wodę przedstawione przez barona Carla von Schwarza z Wiednia, firmę Niklas & Rumpel oraz Adolfa Kobierskiego. Bielskie władze przyjęły rozwiązanie zaproponowane przez Schwarza oraz podjęły decyzje o rezygnacji ze współpracy z Białą w zakresie budowy wodociągów. Projekt Schwarza zakładał wykonanie dwóch ujęć wody. Jednego dla zakładów przemysłowych w zlewni Żylicy i drugiego ujęcia wody pitnej oraz do użytku gospodarczego w południowej części Wapienicy, w tzw. Dolinie Ludwiki (Louisental). Ostatecznie zrezygnowano z budowy ujęcia przemysłowego na Żylicy.

Studnia Luschki.

Karta pocztowa: Bielitz – Luschka Brunnen. Autor: b.d. Wydawca: b.d. Rok: ok. 1908. Źródło: Archiwum Allegro. Domena: publiczna.

W latach 1893-1894 Luschka na bieżąco relacjonował radzie miejskiej kolejne etapy budowy wodociągu. W listopadzie 1895 roku firma Schwarza zakończyła prace budowlane. Woda w dolinie Ludwiki zbierana była przez cztery studnie i zlewana do komory zbiorczej, następnie rurociągiem przesyłana do centrum Wapienicy i dalej wzdłuż ulicy Cieszyńskiej do Aleksandrowic. W Aleksandrowicach w okolicy obecnej ulicy Orzeszkowej znajdował się zbiornik wyrównawczy. Ze zbiornika woda płynęła rurociągiem wzdłuż ulicy Cieszyńskiej, kończąc swój bieg w tzw. zbiorniku odciążającym przy ulicy Jana III Sobieskiego. Następnie woda ze zbiornika spływała grawitacyjnie do sieci miejskiej i docierała do kamienic w centrum miasta. Instalacja wodociągu obejmowała 22 km sieci rur w mieście, 68 zasuw, 18 spustów, 165 podziemnych hydrantów, 265 przyłączonych budynków oraz 16 publicznych zdrojów ulicznych. 19 listopada 1895 roku, w dniu imienin cesarzowej Elżbiety na placu Teatralnym odbyło się uroczyste uruchomienie wodociągu.

Studnia Luschki.

fot. Studnia Luschki w 2023 r.

Niestety Gustav Luschka nie doczekał tej uroczystości. Zmarł w wieku 42 lat, w grudniu 1894 roku w Wiedniu, dokąd udał się na operację. Po uruchomieniu wodociągu, dla uczczenia pamięci człowieka, który kilka lat swojego życia poświęcił pracom związanym z realizacją tego przedsięwzięcia, radni miasta podjęli uchwałę o nazwaniu zbiornika odciążającego przy ówczesnej ulicy Józefa „Studnią Luschki”. Ponadto w styczniu 1896 roku imieniem Luschki (Luschkagasse) nazwano ówczesną ulicę Polną Środkową (Mittlere Feldgasse). W latach międzywojennych Studnia Luschki została wyłączona z eksploatacji i stała się zabytkiem techniki. Nazwę ulicy Gustava Luschki zmieniono na Wita Stwosza w 1945 roku.

Studnia Luschki.

fot. Skwer ze Studnią Luschki przy skrzyżowaniu ulic Jana III Sobieskiego i Wita Stwosza.

Studnia Luschki, zbiornik odciążający – Bielsko-Biała, skrzyżowanie ul. Jana III Sobieskiego i ul. Wita Stwosza